مقرر است با خشک سالی و بی آبی، شاهد مرگ صنایع باشیم ؟ یا از تجربیات جهانی استفاده می کنیم؟
به گزارش بتن آنلاین، در سایه خشک سالی و خاموشی های بی امان، صنایع ایران زیر فشار کمبود آب و برق در تکاپوی بقا هستند. آیا این ستون های حیاتی اقتصاد در گرداب ناترازی فرو خواهند رفت؟
به گزارش بتن آنلاین به نقل از خبر آنلاین روزنامه شرق نوشت: پنج سال خشک سالی تاریخی، کاهش ۴۳درصدی ظرفیت سدها و ناترازی ۲۶هزارمگاواتی برق، تقاضای فزاینده و سوءمدیریت، بخش تولید خصوصاً صنایع آب بَر و انرژی محور مانند فولاد، پتروشیمی، معادن و نیمه رساناها را در آستانه فروپاشی قرار داده است؛ تا جایی که سه روز در هفته، برق واحدهای صنعتی قطع می شود و بحران کمبود انرژی، صنایع را فلج کرده است، بحرانی که با زیان ۲۰ میلیارد دلاری، اقتصاد نحیف ایران را تهدید می کند.
وضعیت جهانی
مدیریت منابع آب و برق بعنوان شریان حیاتی صنایع، از سال ۲۰۲۵ به یک چالش جهانی بدل شده است. گزارش سال ۲۰۲۴ شرکت بین المللی خدمات حرفه ای PwC که با آمار نهادهایی مانند آژانس بین المللی انرژی (IEA) و بانک جهانی همخوانی دارد، ارزش بازار جهانی انرژی شامل زنجیره کامل تولید، توزیع و مصرف انرژی را ۹.۱ تریلیون دلار برآورد کرده است.
همچنین باتوجه به روند رشد صنایع آب بَر، پیشبینی می شود تقاضای آب صنعتی تا سال ۲۰۳۰ به ۱.۹ تریلیون مترمکعب برسد. بخش صنعت، حال ۳۰ درصد انرژی و ۲۰ درصد آب شیرین را مصرف می کند. آژانس بین المللی انرژی، پیشبینی می کند با گسترش دیتاسنترها و خودرو های برقی، تقاضای برق صنعتی با رشد سالانه ۳.۲درصدی تا سال ۲۰۳۰ به ۱۵ هزار تراوات ساعت برسد و منابع آب شیرین نیز با تنها ۲.۵۳ درصد آب های سطحی قابل استفاده، بشدت محدود شود. همینطور گزارش سال ۲۰۲۵ سازمان علمی تغییر اقلیم (IPCC) وابسته به سازمان ملل، کاهش ۱۵درصدی بارش در مناطق خشک و کمبود منابع آبی صنایع را تأیید می کند. بر طبق این گزارش، انتشار کربن صنایع به ۴۰ درصد کل انتشار جهانی و هدررفت آب در فرایندهای صنعتی به ۳۰ درصد رسیده است.
شرایط بحرانی ایران
ایران با ناترازی ۲۶هزار مگاواتی برق و کاهش ظرفیت سدها به ۴۳ درصد، بر اساس گزارش سال ۲۰۲۴ سازمان EFMEA (نهادی که جریان های زیست محیطی و مدیریت منابع آبی را در ایران پایش و ارزیابی می کند)، گرفتار بحران بی سابقه ای شده است؛ تا جایی که مسعود پزشکیان رییس جمهوری هشدار داد: «اگر مصرف آب را مدیریت نکنیم، تا مهر یا آبان سدها خالی می شوند». گزارش ۲۰۲۴ مرکز مطالعات استیمسون، نشان داده است قطعی برق در تابستان و زمستان، تولید فولاد در استان فارس را به ۲۰ درصد ظرفیت کاهش داده و زیان ۲۰ میلیارد دلاری به صنایع تحمیل کرده است.
توقف تولید
صنایع آب بَر برای خنک سازی و تولید انرژی به آب وابسته اند. نَشت و افت فشار آب، مصرف انرژی را ۲۵ درصد افزایش داده و قطع برق، پمپاژ آب را نیز مختل کرده است. گزارش ها نشان داده است توقف تولید در ۵۰ درصد کارخانه های کوچک در فارس، توان عملیاتی را به ۲۰ درصد رسانده است. محمدحسین دیدبان، کارشناس انرژی هشدار می دهد: «کسری ۳۲ هزار مگاواتی برق، ۴۵ درصد شبکه را فلج کرده و تهدیدی برای امنیت ملی است». روزنامه جوان نیز تأیید کرد: «خاموشی ها به بحرانی اساسی برای اقتصاد و صنعت تبدیل شد».
روایت آب و برق
به گفته یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، «کشاورزی با مصرف ۸۰ درصدی آب، بیشترین ضربه را دیده است». استخراج رمزارزها خصوصاً بیتکوین نیز به یکی از عوامل تشدید ناترازی برق تبدیل گشته است. برآوردهای رسمی نشان داده است مزارع ماینینگ مجاز در مجموع حدود ۶۰۰ مگاوات برق مصرف می کنند؛ رقمی معادل مصرف برق چند شهر کوچک! با احتساب مزارع غیرمجاز، این رقم می تواند به بالای هزار مگاوات نیز برسد.
تجربه کشورهای پیشرفته
تجربه کشورهای پیشرفته در استفاده از نوآوری، خصوصاً فناوری های مبتنی بر اقتصاد چرخه ای (Circular Economy)، می تواند الگوی مصرف مناسبی برای صنایع ایران باشد.
طبق جدیدترین گزارش سازمان بین المللی WEF(World Economic Forum)، با این مدل اقتصاد انرژی، می توان ۲۰ درصد از هزینه های تولید کاست و فرآیند بازیافت آب را در راه پایدار قرار داد. سنگاپور با سیستم چهارشاخه (Four National Taps) ۱. جمع آوری باران از مخازن هفده گانه ۲. بازیافت پساب (NEWater) ۳. تصفیه آب شهری و ۴. واردات محدود، بحران آب را مهار کرده است. به گزارش سازمان خدمات عمومی سنگاپور (PUB) با سنسورهای IoT، نَشت آب ۳۰ و مصرف آب صنعتی ۶۰ درصد کاسته شده است. آلمان نیز پارسال با یک سیاست جامع و بلندپروازانه معروف به Energiewende، بیشتر از ۵۰ درصد برق مورد نیاز را از منابع تجدیدپذیر پایدار و کم کربن تامین کرده است. شبکه هوشمند زیمنس، هدررفت برق را به چهار درصد رساند و سیستم های بازیافت آب در کارخانه BMW، مصرف را تا ۴۰ درصد کم کرد.
همچنین استانداردهای ایزو ۱۴۰۰۱ تا ۵۰ درصد از مصرف انرژی تصفیه خانه ها کاست. دانمارک با تولید ۵۶ درصد برق بادی، هزینه تولید را به ۳۰ دلار بر مگاوات ساعت رسانده است. سنسورهای IoT نیز نَشت آب را تا ۲۵ درصد کاهش داده و سبب تقویت پایداری صنعتی شده اند. ژاپن با تشکیل سیستم های هوشمند، مصرف انرژی صنایع را ۱۵ درصد کاهش داده است. فناوری بازیافت آب شرکت میتسوبیشی شیمی کال (MCAS)، ۵۰ درصد آب صنعتی را بازچرخانی می کند. همینطور سرمایه گذاری ۲۰۰ میلیارد دلاری در هیدروژن سبز، وابستگی به سوخت فسیلی را در این کشور کاهش داده است. به باور خیلی از کارشناسان، با توسعه و گسترش تکنولوژی های جدید و سیاستگذاری های هوشمند، مصرف آب را می توان بین ۳۰ تا ۴۰ درصد و وابستگی به شبکه برق را تا ۲۵ درصد کاست. بدون استفاده از تجارب کشورهای پیشرو و اجرای مجموعه ای از اصلاحات و برنامه های فوری، زیان های چند ده میلیارد دلاری و تعطیلی صنایع همچنان ادامه خواهد یافت و آینده ای غیرقابل جبران در انتظار است.
فناوری های نوین
۱- دیجیتال سازی و هوش مصنوعی: هوش مصنوعی و دوقلوهای دیجیتال، مصرف آب و برق را متحول کرده است. جدیدترین گزارش Deloitte (یکی از چهار مؤسسه بزرگ حسابرسی و مشاوره مدیریتی جهان)، نشان داده است هوش مصنوعی ۲۵ درصد مصرف انرژی در صنایع را کاست. بعنوان مثال شرکت BHP یکی از بزرگ ترین شرکتهای معدنی و منابع طبیعی جهان، با استفاده از این تکنولوژی، هزینه های بهینه سازی انرژی در معادن را ۱۵ درصد پایین آورد. اتریش از سیستم های DSS (سامانه پشتیبان تصمیم گیری) و EMPC (کنترل پیش بین مدل محور انرژی)، برای زمان بندی هوشمند پمپاژ آب استفاده می نماید. با این مدل نیز می توان ۲۰ درصد در هزینه های انرژی صرفه جویی کرد. این سامانه ها با تحلیل داده های لحظه ای مصرف و هزینه انرژی، پمپاژ را به زمان هایی با کمترین نرخ مصرف برق منتقل می کنند.
۲- سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر: سرمایه گذاری در نیروگاه های خورشیدی شناور و بادی، با هدف تامین ۱۰ درصد برق صنعتی تا ۲۰۳۰، بطور قطع ناترازی را کم می کند. بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، تولید برق بادی و خورشیدی در سال ۲۰۲۴ به ۱۲ درصد برق جهانی رسید؛ همینطور با به کارگیری باتری های لیتیوم-یون، پایداری شبکه ها ارتقا یافت. بعنوان مثال، مدل پروژه های خورشیدی شناور در ژاپن، تا حد زیادی ناترازی را کاهش داده است. در ایران، تنها یک درصد تولید برق با انرژی تجدیدپذیر تامین می شود.
۳- گسترش فناوری ZLD: سیستم های ZLD (تخلیه صفر مایع) که نوعی فناوری پیشرفته در مدیریت پساب صنعتی است، با هدف حذف کامل تخلیه مایعات آلوده به محیط زیست طراحی شده است. این فناوری با بازیافت ۹۰ درصد پساب صنعتی اروپا در صنایع پتروشیمی و فولاد، وابستگی به منابع جدید آبی را ۴۰ درصد کاست. با سنسورهای IoT نیز می توان تا ۳۰ درصد از نَشت آب جلوگیری کرد.
۴- راه اندازی سامانه ارزیابی مصرف آب و برق: نظیر آن چه آلمان از سامانه های IoT و داده کاوی، برای پایش مصرف در صنایع استفاده کرد، می توان الگوهای مصرف را در ایران شفاف کرد. تعیین KPI (شاخص های کلیدی عملکرد) نیز برای کاهش ۳۰ درصد مصرف آب و برق ضروری می باشد. این فاکتورها باید دقیق، قابل اندازه گیری، هدفمند و دارای بازه زمانی مشخص باشد.
۵- اصلاح سیاستها و رویه ها: لغو مجوز چاه های غیرمجاز، اصلاح قیمت گذاری با تعرفه های پله ای و تشویق صنایع کم آب بَر، مصرف آب را کم می کند. حفر چاه های بدون مجوز و اجرای پروژه های انتقال آب، مانند طرح کرون در خوزستان، منابع و اکوسیستم را تخریب کرده است. این طرح جنجالی مقرر است آب را از حوضه های کارون و دز به مناطق مرکزی ایران انتقال دهد.
۶- آموزش عمومی: کمپین های رسانه ای هدفمند، مانند تجربه موفق سنگاپور در دهه اخیر، نقش مؤثری در تغییر الگوهای مصرف انرژی ایفا کرده اند. دولت سنگاپور با بهره گیری از رسانه های سنتی و دیجیتال، آگاهی عمومی درباره ی اهمیت صرفه جویی در مصرف آب و برق را افزایش داد و الگوهای رفتاری شهروندان را بصورت پایدار تغییر داد. این کمپین ها با ارائه مشوق های مالی، نمایش پیام های آموزشی خلاقانه و مشارکت نهادهای محلی، به کاهش ملموس مصرف منجر شدند. در ایران نیز، طراحی و اجرای چنین کمپین هایی با هدف کاهش مصرف خانگی و صنعتی می تواند قسمتی از راهکار ناترازی انرژی باشد. اثرگذاری این اقدامات در گرو تداوم، انسجام پیام رسانی و استفاده از اعتماد عمومی است.
۷- تأسیس نهاد تنظیم گر: ایجاد سازمان مستقل با سیاستگذاری شفاف، به منظور کاهش دخالت گروههای ذی سود و جذب سرمایه گذاری های خارجی، بسیار ضروری می باشد. برمبنای آخرین اطلاعات موجود، میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در بخش آب و برق ایران تا سالیان ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، محدود و فاقد شفافیت کامل بوده است. بر اساس گزارش رسمی دولت، مجموع سرمایه گذاری خارجی مصوب در دولت گذشته (از ۱۴۰۱ تا اوائل ۱۴۰۴) حدود ۸٫۲ میلیارد دلار بوده که حدود ۵٫۵ میلیارد دلار آن در بخش انرژی همچون برق و گاز سرمایه گذاری شده، اما آمارهای مستقل سازمان ملل (UNCTAD) نشان داده است سالانه حدود ۱٫۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب شده که بیشتر به قراردادهای مصوب و نه سرمایه گذاری نقدی و عملیاتی مربوط بوده است.
۸- نوسازی زیرساخت ها: گزارش ۱۴۰۳ مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، از فرسودگی ۷۰درصدی تجهیزات نیروگاهی ایران حکایت دارد. تلفات ۱۳درصدی شبکه برق و نبود سامانه های هشدار فوری، سبب اختلال در تولید شده است. آلمان با بهره گیری از شبکه های هوشمند، تلفات را به چهار درصد رسانده است. برآوردها نشان داده است برای نوسازی زیرساخت های آب و برق ایران خصوصاً در بخش تأمین، انتقال و توزیع، سرمایه گذاری قابل توجهی ضروری است. در بخش برق برآورد شده، فقط برای رفع کسری حدود ۱۴ تا ۲۶ هزار مگاواتی، حداقل یک میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم در نیروگاه ها، توسعه ظرفیت تولید و ارتقاء راندمان نیاز است. برمبنای برآوردهای کلان اقتصادی دولت، برای پشتیبانی رشد نظام مند اقتصاد کشور تا سال ۲۰۳۱، حدود ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش زیرساخت ها (شامل آب، برق، حمل و نقل و ساخت وساز) نیاز است؛ سهم قابل توجهی از این منابع باید به نوسازی زیرساخت های انرژی و آب اختصاص پیدا کند.
21302
خلاصه اینکه ۳- گسترش فناوری ZLD: سیستم های ZLD (تخلیه صفر مایع) که نوعی فناوری پیشرفته در مدیریت پساب صنعتی است، با هدف حذف کامل تخلیه مایعات آلوده به محیط زیست طراحی شده است. این فاکتورها باید دقیق، قابل اندازه گیری، هدفمند و دارای بازه زمانی مشخص باشد. طبق گزارش رسمی دولت، مجموع سرمایه گذاری خارجی مصوب در دولت گذشته (از ۱۴۰۱ تا اوائل ۱۴۰۴) حدود ۸٫۲ میلیارد دلار بوده که حدود ۵٫۵ میلیارد دلار آن در بخش انرژی همچون برق و گاز سرمایه گذاری شده، اما آمارهای مستقل سازمان ملل (UNCTAD) نشان داده است سالانه حدود ۱٫۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب شده که بیشتر به قراردادهای مصوب و نه سرمایه گذاری نقدی و عملیاتی مربوط بوده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب