نگاه جامع وکلان راه حل غلبه بربافت های فرسوده
بتن آنلاین: عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به چالش های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نوسازی بافت های فرسوده بر اهمیت توجه به بافت های فرسوده و نقش آن در توسعه و تاب آوری شهری تاکید نمود.
مرتضی بسطامی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به مفاهیم پایه در زمینه بافت های شهری اظهار داشت: قبل از این که وارد بحث بافت فرسوده شویم نیاز داریم که چند اصطلاح دیگر را بررسی نماییم. اول از همه باید دانست که لغت بافت در مفاهیم شهری به چه چیزی اطلاق می شود.
وی با اشاره به اینکه اصطلاح بافت به مفهوم گستره ای هم پیوند است که با ریخت شناسی های متفاوت طی دوران حیات شهری در محدوده شهر یا در حاشیه آن شکل گرفته باشد، اضافه کرد: بافت می تواند شامل تأسیسات، راه ها، بناها، مجموعه ها و تجهیزات شهری باشد.
بسطامی اصطلاح بعدی را فرسودگی دانست و با اشاره به این که فرسودگی ناکارآمدی و کاهش کارآیی یک بافت نسبت به سایر بافت های شهری است، عنوان کرد: فرسودگی عوامل زیادی دارد که قدمت بافت، فقدان برنامه توسعه و نظارت فنی پایین، از علل فرسودگی بافت هستند.
بافت فرسوده چیست؟
بسطامی برمبنای تعاریف فوق بافت فرسوده را این چنین تعریف می کند که بافت فرسوده بخش هایی از بافت های شهری هستند که کیفیت کالبدی و کارکردی آنها کم شده یا مختل شده است و وقتی یک بافت از بعد کالبدی فرسوده می شود، فعالیت ها و کاربری ها در جریانند و انجام می شوند، اما کالبد بافت امن نیست و یا نمی تواند پاسخگوی شهروندان باشد، این در شرایطی است که فرسودگی عملکردی دقیقا در نقطه مقابل قرار دارد و به این معناست که کالبد حفظ شده، ولی عملکردها به هم ریخته است. فرسودگی بطور کلی نسبی است و اگر هر دو مورد از فرسودگی های مذکور به وقوع بپیوندند می توان عنوان فرسوده را به بافت مورد نظر نسبت داد.
این کارشناس با اشاره به اینکه نتایج فرسودگی بافت که در نهایت به از دست رفتن منزلت بافت شهری بین شهروندان منجر می شود به چند شکل نمود پیدا می کند، اضافه کرد: مورد اول فقدان و کاهش شرایط زیست پذیری است. همین طور بافت فرسوده ایمنی خودرا از دست می دهد و این نوع بافت سبب وقوع نابسامانی های ساختاری، اجتماعی، اقتصادی و تاسیساتی می شود.
بافت ناکارآمد، مسئله ای در کنار بافت فرسوده
رئیس اندیشکده نوآوری و آینده پژوهی در مدیریت بحران پژوهشکده سوانح افزود: علاوه بر بافت های فرسوده بافت دیگری نیز وجود دارد که استفاده صحیح از ظرفیت های موجود در آنها می تواند به افزایش عمر مسکن ما کمک نماید. به چنین بافت هایی بافت ناکارآمد گفته می شود. بافت ناکارآمد گستره هایی با کاربری نامتجانس هستند که بخش بزرگی از شهر را به خود اختصاص می دهند اما کاربری آنها با کاربری شهر مغایرت دارد. بخش زیادی از کارخانه ها، زندان ها، پادگان ها، ساختمان های متروکه و... از این دسته هستند. بافت های نابسامان نیز وجود دارند که لزوما قدیمی نیستند اما مشکل دارند. همین طور الزاما همه بافت های تاریخی و قدیمی نابسامان و مسئله دار نیستند. بافت نابسامان در حقیقت شامل بناهایی است که با موازین و روش های اصولی شهرسازی ساخته نشده است.
سه شاخص سنجش فرسودگی بافت ها
بسطامی اشاره کرد: بر طبق مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی ساختمان هایی که حداقل یکی از فاکتورهای فرسودگی را داشته باشند فرسوده تلقی می شوند. شاخص اول ریزدانگی است. ریزدانگی به این معناست که بیش از ۵۰ درصد بناهای بلوک های مورد بررسی مساحتی کمتر از ۱۰۰ متر مربع داشته باشند که این مورد در پایتخت به وفور مشاهده می شود. ساختمان های زیاد و با متراژ پایین.
وی شاخص بعدی را ناپایداری ساختمان ها عنوان نمود و اظهار داشت: ناپایداری به این معنا که بیش از ۵۰ درصد بناها در بلوک های مورد بررسی ناپایدار یا فاقد سیستم سازه ای و باربری مناسب باشد. برای مثال دیوارهای آجری سنتی داشته باشد و بدون هیچ ضوابط علمی بنا شده باشد. شاخص سوم هم نفوذ ناپذیری است. نفوذناپذیری به این معناست که ۵۰ درصد معابر در بلوک های مورد بررسی ما کمتر از ۶ مترعرض داشته باشند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به این که طبیعتا بافت فرسوده قسمتی از ساختار یک شهر است و ناکارآمدی آن مانند ناکارآمدی یکی از اعضای بدن بوده و بالطبع کل بدن را درگیر مشکل می کند، اظهارکرد: این ناکارآمدی کل شهر را تحت تاثیر قرار می دهد و از لحاظ اجتماعی و زیست محیطی هزینه های زیادی به شهر وارد میکند و کنترل زیرساخت های شهری و شریان های حیاتی مانند برق، آب و گاز به مشکل می خورد. همین طور در وضعیت بحرانی علاوه بر مشکلاتی که با وقوع بحران رخ می دهد، کمک رسانی به این مناطق نیز سخت خواهد شد و خیلی از اقدامات امدادی با مشکل مواجه خواهد شد.
به گفته ی ایشان، مقاومت پایین ساختمان های فرسوده در مقابل زلزله سبب لطمه پذیری بالای آنها می شود و از طرف دیگر باتوجه به تراکم بالای ساختمان ها و به جهت آن جمعیت زیادی که در آنها سکونت دارند، در معرض خطرات جدی قرار می گیرند، به طوریکه کوچه های کم عرض و تنگ موجب ایجاد مشکل برای امدادرسانی می شوند و تلفات انسانی بیشتر خواهد بود.
چالش های بازسازی بافت های فرسوده
این کارشناس با تاکید بر این که برای بازسازی این بافت ها با چالش های اقتصادی، حقوقی، اجتماعی، فنی و... مواجه هستیم، با اهمیت ترین و سخت ترین این چالش ها را مشکل اجتماعی دانست و اضافه کرد: راضی کردن مردم برای رفتن به سمت بازسازی و بهسازی کار بسیار سختی است. تغییر ذهنیت تک تک افراد یک منطقه از عهده و توان نهادهای حکومتی خارج است و نیاز به همکاری بین خود مردم وجود دارد. از طرفی بیشتر مردمی که در این مناطق زندگی می کنند از موقعیت مالی و اجتماعی پایینی برخوردار می باشند و نمی توان از آنها نیز توقع اقدامات این چنینی را داشت. همین طور خیلی از این مردم نیز همانگونه که اشاره شد علاقه ای به همکاری در این پروژه ندارند و نمی توان آنها را مجبور به انجام آن کرد.
وی چالش مهم دوم را چالش مالی عنوان نمود و با اشاره به اینکه بازسازی و مرمت بافت ها نیازمند منابع مالی زیادی است، اظهارکرد: دولت ها در طول این سالها برنامه های زیادی در این زمینه داشته اند. اما بیشتر این برنامه ها با شکست روبه رو شده است؛ چونکه منابع مالی آنها تامین نشده است. البته راه های زیادی برای تامین این منابع نیز وجود دارد که دولت ها باید از آنها استفاده کنند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله مسئله بعدی در بازسازی بافت های فرسوده را چالش های فنی دانست و اظهار داشت: ما در پروژه بازسازی با زیرساخت های متنوعی سر و کار داریم. تخریب تمام این ساختمان ها با زیربنا و پی متفاوت و ساخت باردیگر آنها هزینه های سرسام آوری خواهد داشت و نمی توان این روش را اجرائی کرد. حتی کشور های بزرگ و صنعتی دنیا نیز در بعضی از موارد نتوانسته اند این مساله را حل کنند و با مشکل رو به رو شده اند. با روش های ارزان و کم هزینه باید بهسازی و بازسازی را انجام داد که متاسفانه در جامعه ما چنین روش هایی نهادینه نشده است و راهکارهای ما برای مقابله با این مسئله عمدتاً گرانقیمت و با صرف هزینه بالا اجرا می گردد.
بگفته رئیس اندیشکده نوآوری و آینده پژوهی در مدیریت بحران پژوهشکده سوانح، چالش بعدی چالش حقوقی است. به دلیل ریزدانه بودن این بافت ها و تجمع بناها باید اجماعی بین همه مالکان این ساختمان ها صورت بگیرد و رسیدن به این اجماع و همین طور هماهنگی این امور با ضوابط شهری، مشکلات پیچیده و درهم آمیخته ای به وجود می آورد که مسیر پروژه نوسازی و بازسازی را به شدت ناهموار می کند.
تغییر موضع دولت، تنها راهکار ممکن
وی با اشاره به اینکه راه حل غلبه بر مشکل بافت های فرسوده، مدیریت درست و نگاه کلان و جامع به این بافت هاست، عنوان کرد: بدون شک نمی توان با متدهای قدیمی و استفاده از روش های سنتی به بازسازی و نوسازی بافت های فرسوده رسید. روشی که کشورهای صنعتی و حتی درحال توسعه در منطقه نیز به آنها روی آورده اند و به نتیجه رسیده اند، آنست که در کنار اقدامات کلان حکومتی، پیشرفت فرهنگ، سواد و دانش اجتماعی مردم در کشورهای پیشرفته دنیا سبب شده است تا دولت ها بتوانند پروژه های این چنینی خودرا ساده تر به نتیجه برسانند. بدون شک ایجاد ذهنیت جامع و کامل و آگاه ساختن افراد جامعه از تاثیرات مثبت پروژه نوسازی بافت ها در جامعه اجرای آن توسط دولت را تسهیل خواهدنمود.
بسطامی اظهار داشت: انجام پروژه بازسازی بافت های فرسوده با برجای گذاشتن حجم زیادی از نخاله های ساختمانی هم راه است و جابجایی این نخاله ها نیز تا فاصله کوتاهی مقدور است؛ اما برای حل این مشکل می توان از مدیریت مناسب بهره برد. استفاده از نخاله های ساختمانی و بازیافت آنها بحث بسیار جذابی است که در کشورهای توسعه یافته دنیا همچون ژاپن با جدیت دنبال می شود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله اشاره کرد: با وجود ساکن بودن تعداد زیادی از مردم در بافت های فرسوده، می توان با بازسازی بافت و تجمیع سازی بلوک های ریز و افزایش طبقات بطور نسبی موجودی مسکن را بالا برد. این اقدام ارزش اقتصادی نیز خواهد داشت و موجب سودآوری برای مردم و شرکت های مجری پروژه خواهد شد.
وی اصلی ترین موضوعی که باید به آن اهمیت داد بها دادن به ایمنی عنوان نمود و با تاکید بر این که ما باید برای ایمنی ارزش افزوده در نظر بگیریم، اضافه کرد: ساختمانی که ایمن است از هر لحاظ همچون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مفید و سودآور خواهد بود. خانه ای که ایمن باشد ارزش بالاتری دارد و گردش مالی بزرگتری خواهد داشت. این گردش مالی تولید ارزش افزوده می کند. اگر سازندگان و پیمانکارها بدانند که می توانند با بها دادن به ایمنی سود بیشتری به دست آورند اساسا به این مساله توجه خواهند کرد. در صورتیکه اکنون نخستین اولویت خانواده های ما برای خرید یک ساختمان، ظاهر آنست. اهمیت دادن مردم به این مساله مستلزم فرهنگ سازی مناسب می باشد. فرهنگ سازی و آگاه کردن مردم راجع به شناسنامه فنی ساختمان که می تواند اطلاعات جامعی از کیفیت ساخت و ایمنی ساختمان در اختیار مردم قرار دهد باید در دستور کار نهادهای نظارتی قرار بگیرد.
منبع: بتن آنلاین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب