سالنامه اقتصاد ۱۴۰۲،
از سبد محدود صادراتی تا منفی تر شدن تراز تجاری
بتن آنلاین: صادرات غیرنفتی ایران در سالهای قبل با چالش های مختلفی روبه رو بوده و تراز تجاری کشور در 10 ماهه سال قبل هم به منفی 14 میلیارد دلار رسیده است و بررسی ها حاکی از این است که وابستگی به تعداد کمی از مقاصد صادراتی و تمرکز بر صادرات کالاهای اولیه دو مشکل اساسی دراین زمینه هستند.
به گزارش بتن آنلاین به نقل از ایسنا، در ماه های اخیر آمارها حاکی از روند نزولی ارزش صادرات غیرنفتی است؛ بطوریکه در ۱۰ ماهه نخست سال قبل تراز تجاری کشور بدون در نظر گرفتن نفت خام منفی ۱۴ میلیارد دلار بوده است.
در مدت یاد شده ۱۱۳ میلیون تن کالای غیرنفتی به ارزش ۴۰.۵ میلیارد دلار از کشور صادر شده که نسبت به زمان مشابه سال قبل به لحاظ وزنی ۹ درصد افزایش و به لحاظ ارزشی ۱۱ درصد کاهش داشته است. همین طور در ۱۰ ماهه سال قبل ۳۳ میلیون تن کالا به ارزش ۵۴.۴ میلیارد دلار به کشور وارد شده که نسبت به زمان مشابه سال پیش از آن به لحاظ وزنی و ارزشی ۱۸ و ۱۲ درصد رشد داشته است.
همین طور در طول این مدت سهم پنج مقصد عمده صادراتی کشور از کل ارزش صادرات ۷۴ درصد و سهم پنج مبدا عمده وارداتی کشور از کل ارزش واردات ۷۷ درصد بوده است.
پنج مقصد عمده صادرات ایران از شروع سال ۱۴۰۲ تا پایان دی ماه نیز به ترتیب چین با ۱۱.۵ میلیارد دلار، عراق با ۷.۷ میلیارد دلار، امارات متحده عربی با ۵.۲ میلیارد دلار، ترکیه با. ۵ میلیارد دلار و هند با ۱.۸ میلیارد دلار بوده است. پنج مبدا اصلی واردات کالا به کشور نیز شامل امارات متحده عربی با ۱۷.۱ میلیارد دلار، چین با ۱۵.۲ میلیارد دلار، ترکیه با شش میلیارد دلار، آلمان با ۱.۸ میلیارد دلار و هند با ۱.۶ میلیارد دلار است.
مسئولان دولتی معتقدند در ماه های اخیر بخش مهمی از کسری های تراز تجاری غیر نفتی ناشی از کاهش قیمت های جهانی خصوصاً در عرصه محصولات پتروشیمی است که بخش عمده ای از صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می دهد و حدود ۴۰ درصد کاهش قیمت جهانی داشتند.
علاوه بر این مهدی ضیغمی -رئیس سازمان توسعه تجارت- در یکی از نشست های شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی استان تهران گفته بود که علت اصلی افزایش وزنی واردات و کاهش ارزش صادرات در ۹ ماهه سال گذشته، بیش اظهاری واردات و کم اظهاری صادرات است. در اصل طبق گفته های وی بیش اظهاری ها و کم اظهاری ها و همین طور کارت های اجاره ای ناشی از چندنرخی بودن ارز است.
بخش خصوصی چه می گوید؟
اما باتوجه به اهمیت موضوع صادرات غیرنفتی برای کشور، بررسی دلیلهای روند نزولی صادرات اهمیت زیادی دارد. معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تجاری تهران در گزارشی تحت عنوان «وابستگی به بازارهای محدود و خام فروشی، چالش اساسی صادرات غیرنفتی ایران طی دهه اخیر»، دلیلهای کاهش صادرات غیرنفتی و تضعیف تراز تجاری را بررسی نموده است.
بر طبق این گزارش صادرات غیرنفتی ایران در سالهای قبل با چالش های مختلفی روبه رو بوده و وابستگی به تعداد کمی از مقاصد صادراتی و تمرکز بر صادرات کالاهای اولیه دو مشکل اساسی دراین زمینه هستند؛ چونکه این امر نه فقط ریسک اقتصادی را بیشتر می کند بلکه مانع از توسعه پایدار و ایجاد اشتغال می شود.
سهم بیش از ۵۰ درصدی چین و عراق از صادرات غیرنفتی ایران
در این بین بررسی آمار صادرات غیرنفتی ایران در ۱۰ سال قبل نشان میدهد بیش از ۸۰ درصد صادرات کشور به ۱۰ مقصد عمده صادراتی تعلق داشته است. در این بین سهم دو کشور چین و عراق به تنهایی بیش از نیمی از صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می دهد، اما این وابستگی بالا به دو کشور ریسک اقتصادی را به شدت افزایش می دهد؛ به عنوان مثال هرگونه تغییر در سیاست های تجاری این کشورها یا بروز تنش های سیاسی می تواند بطور قابل توجهی بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد.
از جانب دیگر از ۱۰ مقصد عمده صادراتی ایران در سال ۱۴۰۱، هفت کشور در سال ۱۳۹۲ نیز جزو با اهمیت ترین مقاصد صادراتی کشور بوده اند. این امر نشان میدهد که در طول ۱۰ سال قبل تنوع قابل توجهی در مقاصد صادراتی ایران ایجاد نشده است. تمرکز بر تعداد کمی از بازارها ایران را در مقابل تحریم ها و نوسانات اقتصادی در این کشورها لطمه پذیر می کند. همین طور بخش عمده ای از صادرات غیرنفتی ایران به محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی اختصاص دارد. این محصولات به عنوان کالاهای اولیه شناخته می شوند و ارزش افزوده پایینی دارند. بدین سبب تمرکز بر صادرات این محصولات، مانع از توسعه صنایع پیشرفته و ایجاد اشتغال پایدار در کشور می شود.
در ۱۰ سال قبل تعدادی از کشورها مانند، مصر، ترکمنستان، کره جنوبی و ژاپن که در آغاز دوره جزو مقاصد اصلی صادراتی ایران بودند، به مرور زمان جایگاه خودرا از دست داده اند که تحریم های بین المللی، عدم مزیت رقابتی و تغییرات در الگوهای تجارت جهانی همچون دلیلهای این امر هستند.
در مجموع ۱۰ مقصد عمده صادراتی کشور طی ۱۰ سال قبل را می توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول، کشورهایی که طی این ۱۰ سال جایگاه خودرا حفظ نموده اند و دسته دوم کشورهایی که جایگاه خودرا به عنوان با اهمیت ترین مقاصد صادراتی ایران از دست داده اند. درباب دسته دوم عوامل مختلفی موجب از دست رفتن جایگاه این کشورها شده که با اهمیت ترین آن وجود تحریم های بین المللی مقابل ایران و در نتیجه عدم تمایل خیلی از کشورها برای انجام معامله با ایران است.
بطور کلی وابستگی به بازارهای محدود و خام فروشی دو چالش اساسی در راه توسعه صادرات غیرنفتی ایران هستند. برای حل این مشکل لازم است با اتخاذ سیاست های مناسب تنوع در مقاصد صادراتی و محصولات صادراتی افزایش یابد.
منبع: بتن آنلاین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب