نتایج یك پژوهش حاكیست
تنبلی اجتماعی ریشه در خلقیات تاریخی جوامع دارد، میزان تنبلی ایرانی ها از متوسط جهانی بیشتر است
به گزارش بتن آنلاین نتایج پژوهش ˮتنبلی اجتماعی، علل، پیامدها و راهكارهاˮ از آن حكایت می كند كه تنبلی اجتماعی ریشه در خلقیات تاریخی جوامع دارد و میزان تنبلی ایرانی ها از متوسط جهانی بیشتر است و تنها كشورهای عربی و آفریقایی هستند كه بیشتر از ایرانی ها گرفتار تنبلی هستند.
به گزارش بتن آنلاین به نقل از ایسنا، هدف این پژوهش كه به سفارش كمیسیون اجتماعی شورایعالی انقلاب فرهنگی و توسط دكتر محمدرضا جوادی یگانه انجام شده است، تبیین دقیق مفهوم "تنبلی اجتماعی" و بررسی علل، پیامدها و عرضه راهكار علمی برای رفع این مشكل است.
در این پژوهش تلاش شده تا با بررسی تطبیقی نظرات جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی و با در نظر گرفتن مختصات و مقتضیات اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و... مبحث تبیین شده و سپس با عنایت به همین مؤلفه ها راهكارهای رفع این مشكل عرضه شود.
در چكیده این پژوهش آمده است: "تنبلی اجتماعی، بر مبنای كنشگر عاقل مندرج در نظریه انتخاب عقلانی، كسی است كه یا به دنبال تمدید وضع موجود است، یا لذت آنی را بر نفع آنی خود ترجیح می دهد. تنبلی در این تحقیق، هم در سطح فردی دیده شده و هم در سطح اجتماعی به معنای برآیند تنبلی افراد دیده شده است و هم تعریف جدیدی از تنبلی شده است كه بر مبنای آن، تنبلی اجتماعی محصول ناهماهنگی در سطح سیستم اجتماعی است و تلاش افراد و دست اندركاران هم نمی تواند به بهبود آن چندان كمكی كند، مگر آنكه آن موانع ساختاری برطرف شود.
عوامل موثر بر تنبلی در سطح فردی و ساختاری هر دو موثر هستند، ولی عوامل زیر در این تحقیق سنجیده شده است: بیگانگی اجتماعی، تقدیرگرایی، نوگرایی، توجه به آینده، تمایل به كارهای زودبازده و یك شبه، خودمداری، فردگرایی، فرار از مسئولیت به خاطر نفع فردی، بیگانگی شهروندان از حكومت، احساس بی قدرتی و بی هنجاری.
در این پژوهش برای سنجش میزان تنبلی در تهران از پیمایش از 1328 نفر از شهروندان تهرانی با روش نمونه گیری «spss» انجام شده است و نتایج تحقیق، وجود حداقل 20 درصد تنبلی در سطح شهروندان (در سطح زیاد و خیلی زیاد) را تایید نمود. نتایج تحلیل چند متغیره هم تاثیر همزمان سه عامل تقدیرگرایی، خودمداری و بی قدرتی را در تبیین تنبلی موثر دیده است.
بر مبنای نتایج تحقیق، تلاش شد تا یك تیپ تنبل ساخته شود كه در بین افراد با تحصیلات پایین تر، طبقات اجتماعی پایین تر و با آگاهی اجتماعی كمتر بیشتر دیده می شود.
نتایج تحقیق تطبیقی نشان داده است كه میزان تنبلی ایرانی ها از متوسط جهانی بیشتر است و تنها كشورهای عربی و آفریقایی هستند كه بیشتر از ایرانی ها گرفتار تنبلی هستند. تحلیل محتوای سفرنامه هو وجود برخی نشانه های تنبلی را از دیرباز در ایران تایید نمود.
در انتهای تحقیق هم تلاش شد تا راهكاری فردی و اجتماعی برای تنبلی عرضه شود.
پیامبر اسلام (ص) ویژگی های انسان تنبل را چنین برمی شمارد: «عَلامَةُ الْكَسلانِ اَرْبَعَةٌ: یَتَوانی حَتّی یُفرِّطَ وَ یُفَرِّطُ حَتّی یُضَیِّعَ وَ یُضَیِّعُ حَتّی یَأثمَ وَ یَضْجَرَ.»
شانه های تنبل، چهارچیز است: به اندازه ای (در كار) سستی می ورزد كه به كندی و تفریط می گراید، و چنان كندی می كند كه (اصل كار را) فرومی گذارد، و چندان فروگذاری می كند كه گنهكار می شود، و دل مرده می شود.»
رهبر معظم انقلاب «مدظله العالی» در سخنرانی های گوناگونی كه در اینباره بیان كرده اند، تنبلی را با صفت های گوناگون همراه كرده اند، كه می تواند منظور ایشان را از تنبلی بهتر بیان كند و فهم بیشتری از آن بیان كند. آنچه همراه با تنبلی است (علل، نشانه ها یا نتایج تنبلی)، از نظر ایشان عبارت است از: «گریز از مسئولیت، ظلم پذیری، فساد، رشوه، بدخواهی و بددلی، بیكارگی، سوء عمل و بدكارگی، تن پروری، بی اعتنایی به كار، بی شوقی نسبت به حركت، ضعف و سستی، عدم همت، عدم تحرك، فساد، راحت طلبی، عشرت جویی، مصرف گرایی، بی برنامگی، بی قانونی، نداشتن نیروی لازم، ترس و تن دادن به زندگی، آسان، نرسیدن به خود و غفلت، بی حالی، سهل انگاری، كار را به دست حوادث و قضا و قدر سپردن، بیكارگی، بی اهتمامی، بی نشاطی، كسالت، نبودن سازندگی و ابتكار و اصلاح امور اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی مردم، نبودن پیشرفت علم و دانش در كشور، نبودن تحقیقات و كلاس درس، نومیدی، بی حوصلگی،
بهانه جویی نسبت به انسان های دیگر، بی تعهدی، پشت میزنشینی، تن آسایی، سستی و كندی، بدعملی، لاابالیگری، بی عاری، كنار نشستن، محاسبه بد كردن،
كوتاهی، خودخواهی و دنیاطلبی و غفلت و ضعف نفس». این مجموعه وسیع توصیفات، نشان دهنده اهمیت مساله تنبلی نزد ایشان است. این توجه رهبر انقلاب و دیگر مسئولان در كشور، نسبت به خصایص اخلاقی منفی ایرانی ها و به خصوص «تنبلی اجتماعی» نشان از «مساله بودن» این امر در جامعه ما دارد.
مقوله تنبلی بعنوان یك خصیصه فردی مبحث مطالعه روانشناسی قرار گرفته است و از آن به «اهمال كاری» یاد شده است.
با وجود اهمیت زیاد مسئله تنبلی، تابحال تحقیق و حتی مقاله جامعی پیرامون تنبلی اجتماعی در ایران انجام نشده است. البته برخی متون در باب خلقیات منفی ایرانی ها و در ذیل آن تنبلی اجتماعی موجود است، مانند جمالزاده (1345)، تاجر (1357)، قاضی مرادی (1378)، چلبی (1381، در این كتاب، به تحقیق باستون هم اشاره شده كه شخصیت ایرانی را مورد بررسی قرار داده است، و به صورت تلویحی در بی من (1381).
تحقیق حاضر با عنایت به نداشتن پیشینه قبلی و بدیع بودن آن، سه هدف كلی را مد نظر دارد:
الف- پاسخ به این پرسش كه آیا ایرانی ها واقعا گرفتار مسئله ای اجتماعی به نام تنبلی اجتماعی هستند؟ و اگر هستند بیشتر با چه نوعی از تنبلی روبرو هستند؟ این میزان، در مقایسه با سایر كشورهای جهان، چه تفاوتی دارد؟
ب- در صورت وجود این خصلت در جامعه ایران، چه عوامل فردی و ساختاری (در سطح فردی و اجتماعی) زمینه ساز و سبب ایجاد تنبلی اجتماعی در ایران شده است؟
ج- هدف سوم كه متفرع بر دو هدف اول است، پیدا كردن راهكارهایی برای تخفیف تنبلی اجتماعی است كه در سطوح گوناگون و برای نهادهای گوناگون دست اندركار مساله، پیشنهاد می شود.
در تحقیق حاضر برای فهم میزان تنبلی ایرانی ها و هم شناخت علل موثر بر تنبلی آنها و هم نگرش آنها به تنبلی، از روش پیمایش استفاده شده است و برای آن از 1238 نمونه در سطح شهر تهران استفاده شده است. البته باید به این نكته توجه داشت كه آنجا كه پای خلقیات منفی در بین است، معمولا نمی توان پاسخ های دقیقی از مردم گرفت و برای اطمینان بیشتر باید از روش های تكمیلی هم استفاده نمود. بدین منظور در این تحقیق علاوه بر پیمایش، از روش های اسنادی (مطالعه سفرنامه ها) و مطالعات تطبیقی بین كشوری هم استفاده شده است.
در این تحقیق، سه نوع تنبلی تعریف شده است. دو نوع آن تنبلی فردی و تنبلی اجتماعی ای است كه برآیند تنبلی فردی است، یعنی آنگاه كه اغلب افراد جامعه تنبل هستند. اما بجز این دو نوع تنبلی كه بیشتر بر پایه فردی و نمود اجتماعی آن است، نوع دیگری از تنبلی هم تعریف شد كه از آن به «تنبلی اجتماعی» یاد شد و آن هنگامی است كه افراد تنبل نیستند یا گرایش ها و نگرش های معطوف به تنبلی ندارند، بلكه مسائلی در سطح اجتماعی و ساختارهای آن است كه سبب ایجاد تنبلی می شود.
برای این نوع از تنبلی منتجه از اعمال كنشگران اجتماعی كه نیت ایجاد تنبلی هم ندارند، راهكارهای دیگری باید داد كه لزوما ارتباطی به افراد ندارد و در عوض ساختارهای اجتماعی را هدف می گیرد.
عواملی كه در این تحقیق، بر مبنای بررسی های نظری اولیه بر تنبلی موثر شناخته شد، در دو سطح ساختاری (ساختار حكومت) و فرهنگ، علاوه بر متغیرهای زمینه ای چنین بود؛ الف) در سطح ساختاری و حكومت: انحصارگرایی، نبودن قانون و قانونگرایی، ضعف نظارت بر عملكرد افراد، ضعف كنترل اجتماعی، ساخت سنتی، ناامنی و عدم امكان پیشبینی، ب) سطح فرهنگ: تقدیرگرایی، خودمداری، تمایل به كارهای زودبازده و یك شبه، فرار از مسئولیت بخاطر نفع فردی، اعتقاد به تعالیم جبرگرایانه، تمایل به كارهای زودبازده و یك شبه، ضدارزش نبودن تنبلی، عدم آگاهی از مصادیق تنبلی از جانب افراد، بیگانگی شهروندان از حكومت، احساس بی قدرتی، بیگانگی اجتماعی و پایین بودن احتیاج به موفقیت.
به علت محدویت عملی (وزمانی پرسش از پاسخگویان)، تنها متغیرهایی در پیمایش پرسیده شد كه در سطح فردی باشند و نه در سطح ساختاری. اما راهكارهای مساله تنبلی اجتماعی در بعد اجتماعی هم قابل پیگیری می باشد.
درباره علل اجتماعی تنبلی، می توان به صورت خاص بر هریك از عوامل تصریح كرد و برای رفع آن چاره ای اندیشید. همینطور با عنایت به تاثیر همزمان سه عامل تقدیرگرایی، خودمداری و بی قدرتی می توان تاكید اساسی را روی رفع یا تخفیف این سه عامل متمركز كرد.
البته چنانچه در باب علت ها و هم روند در ایران ذكر شد، با عنایت به طبقه بندی دو گانه تنبل و غیرتنبل، و هم روندها در جامعه ایران، مساله تنبلی در بعد فردی، به اندازه بعد اجتماعی آن جای نگرانی ندارد. آنچه بیش از حد اهمیت دارد و كمتر از بقیه مورد توجه قرار گرفته است، مساله میزان و نحوه تلاش حكومت است.
بر مبنای اعلام روابط عمومی شورایعالی انقلاب فرهنگی، این بحث از آن رو اهمیت دارد كه تعریف اجتماعی تنبلی بر این پایه استوار است كه موقعیت هایی وجود دارد كه در آن افراد تنبل نیستند، اما سیستم بگونه ای است كه محصول زحمات افراد (یا خرده نظام های اجتماعی) به هدر می رود و بنابراین جامعه به نتیجه دلخواه خود نمی رسد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب